महिला सशक्तीकरणासाठी झटणारा युगपुरुष : डॉ. भीमराव आंबेडकर

  महामानव डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या जयंतीनिमित्त विनम्र अभिवादन -

कोपरगांव सत्यप्रकाश न्युज 

   डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी महिलांच्या सामाजिक, आर्थिक व राजकीय सन्मानासाठी व अधिकारांसाठी केलेले कार्य अत्यंत मोलाचे आहे. 

त्यांच्या विचारसरणीचा आणि कार्याचा प्रभाव आजही स्त्री-पुरुष समानतेच्या लढ्यात मार्गदर्शक आहे.

   त्यांनी महिलांसाठी केलेल्या कार्याचा सविस्तर परिचय घ्यायचा झाल्यास :

१) महिलांच्या सामाजिक अधिकारांसाठी :

डॉ.बाबासाहेबांनी महिलांच्या शिक्षणाचा, स्वातंत्र्याचा आणि सन्मानाचा नेहमी पुरस्कार केला. त्यांनी स्त्रियांना धर्मशास्त्रांनी दिलेले दुय्यम स्थान नाकारले आणि स्त्री-पुरुष समानतेची चळवळ उभी केली.

२) महिला शिक्षणावर भर :

डॉ. बाबासाहेब म्हणत, 

"शिक्षण हेच शस्त्र आहे ज्याद्वारे समाजात क्रांती घडवता येईल." 

त्यामुळे त्यांनी महिलांना शिक्षणाची संधी देणे आवश्यक मानले.

३) समाजातील अन्यायाविरुद्ध आवाज :

महिलांवर होणाऱ्या अन्यायाचा, विशेषतः विधवा, दलित महिला, व गरीब स्त्रिया यांच्यासाठी आवाज उठवला. त्यांनी महिलांना त्यांच्या हक्कांची जाणीव करून देण्यासाठी सभा, मेळावे व व्याख्याने घेतली.

४) हिंदू कोड बिल व कायद्यांद्वारे अधिकार :

डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर हे भारताचे पहिले कायदेमंत्री होते. त्यांनी हिंदू कोड बिल तयार करून महिलांना अनेक महत्त्वाचे अधिकार मिळवून देण्याचा प्रयत्न केला.

हिंदू कोड बिलमधील ठळक मुद्दे : 

   महिलांना समानत्वाचा हक्क, अनिवासी विवाह व परस्पर संमतीने घटस्फोट, मुलींना पित्याच्या संपत्तीत वारसाहक्क,  महिलांना पुनर्विवाहाचा अधिकार, तीच्या मृत्यूनंतर विधवेला स्वतःच्या निवडीने आयुष्य जगण्याचा हक्क अशा अनेकविध प्रश्नांवर ते झगडले.

   मात्र, असे असले तरी दुर्दैवाने त्या काळात पुरोगामी विचारांना विरोध झाला आणि हे बिल पूर्णतः मंजूर होऊ शकले नाही. तरीही, यानंतर पुढील अनेक कायदे या बिलावर आधारित बनले.

  डॉ. बाबासाहेबांनी महिलांना राजकीय क्षेत्रातही समान संधी मिळायला हव्यात, असा आग्रह धरला. महिलांना सार्वत्रिक मतदानाचा अधिकार घटनेच्या माध्यमातून भारतात सर्व स्त्रियांना मतदानाचा आणि निवडणुकीत उभं राहण्याचा हक्क मिळवून दिला, घटनेत समानतेची हमी देऊन, भारतीय राज्यघटनेच्या अनुच्छेद १४, १५ व १६ मध्ये लिंगभेद न करता सर्वांना समान वागणूक व संधी मिळावी, असा बंदोबस्त केला.

५) स्त्रियांच्या कल्याणासाठी चळवळी:

डॉ.बाबासाहेबांनी मूकनायक, बहिष्कृत भारत, जनता या आपल्या वृत्तपत्रांतून महिलांच्या हक्कांवर लेख लिहिले.

१९२७ च्या महाड सत्याग्रहात व नाशिकच्या काळाराम मंदिर प्रवेश आंदोलनात महिलांचा सहभाग घेतला.

महिलांना सार्वजनिक जीवनात येण्यासाठी प्रोत्साहन दिले. त्यांच्यासाठी स्वतंत्र सभा, चळवळी व मंच उभारले.

६)  विचारमूल्ये आणि संदेश:

डॉ.बाबासाहेबांनी सांगितले होते की,

"जो समाज आपल्या महिलांचा सन्मान करत नाही, तो समाज प्रगती करू शकत नाही." त्यांचा विचार आजही स्त्री-समानतेच्या चळवळीत प्रेरणादायी ठरलेला आहे.

      एकूणच, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे केवळ दलित उद्धारकच नव्हते, तर महिलांचे सुद्धा खरे हितचिंतक होते. त्यांनी स्त्रियांना समान हक्क, शिक्षण, संपत्तीवरील अधिकार, विवाहसंबंधित स्वातंत्र्य आणि राजकीय संधी मिळवून देण्यासाठी मोठे योगदान दिले. आजही त्यांच्या विचारांचा प्रकाश स्त्री-पुरुष समानतेच्या मार्गात दीपस्तंभासारखा आहे.

शब्दांकन - सौ.नीता नितीन डोंगरे,(शिंपी) 

कर सल्लागार, कोपरगांव